W niedzielę 24 września 2023 roku o godzinie 17.15 w bazylice Świętego Krzyża odbędzie się wyjątkowy koncert. Wykonany zostanie utwór oratoryjny „Mówiono o Nim, że przegrał…”, skomponowany przez Jerzego Cembrzyńskiego do słów Bartłomieja Włodkowskiego. Opowiada o życiu św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, arcybiskupa Warszawy z czasów Powstania Styczniowego. Wystąpią soliści i instrumentaliści Filharmonii Narodowej, Polskiej Opery Królewskiej oraz chór AVE pod dyrekcją Barbary Hijewskiej.
Wybór miejsca nie jest przypadkowy. To właśnie w tej świątyni ciało świętego arcybiskupa Warszawy oczekiwało przez kilka miesięcy 1920 i 1921 roku na swój pogrzeb. – Feliński zmarł na wygnaniu, w Dźwiniaczce i dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości można było godnie pochować go w katedrze warszawskiej. Niestety, na przeszkodzie stanęła nawała bolszewicka. Uroczysty, godny wielkiego człowieka pochówek odbył się dopiero wiosną 1921 roku – wyjaśnia Bartłomiej Włodkowski z Fundacji AVE, organizującej koncert.
11 muzycznych obrazów
Utwór „Mówiono o Nim, że przegrał” składa się z 11 muzycznych obrazów z życia św. Zygmunta, które prowadzą przez najważniejsze wydarzenia z jego biografii. Słowa ułożył Bartłomiej Włodkowski, który zastrzega: – Nie czuję się autorem, ponieważ jedynie wybrałem słowa samego bohatera. Cały utwór składa się wyłącznie z myśli Felińskiego, wyjętych z poezji, listów czy pisanych na wygnaniu pamiętników. Zaskakujące jest to, że przeważająca część jego spuścizny jest bardzo aktualna, wydaje się komentarzem do aktualnych wydarzeń!
Niezwykle sugestywną, bardzo emocjonalną i różnorodną muzykę skomponował Jerzy Cembrzyński, laureat „Grammy”. Słuchacze znajdują się w samym ogniu walki pod Trzebawiem w 1848 roku, są świadkami śmierci Słowackiego, słyszą dramatyczną rozmowę Felińskiego z ks. Mikoszewskim, wreszcie jadą na zesłanie. Na koniec wchodzą z kardynałem Wyszyńskim do katedry warszawskiej…
Ofiara carskich represji 1863 roku
Św. Zygmunt Feliński to postać wciąż mało znana, a nietuzinkowa, niezmiernie ważna dla historii Polski, zwłaszcza w kontekście jego koncepcji patriotyzmu i odzyskania niepodległości. W trudnym czasie przed wybuchem Powstania Styczniowego próbował pogodzić „Białych” z „Czerwonymi” i studził nastroje zwolenników walki zbrojnej. Uważał, że decyzja o wojnie powinna być przemyślana i przygotowana. – Można powiedzieć, że był łącznikiem między romantyzmem a pozytywizmem –dodaje Włodkowski. – Patrzył dalej, szerzej, nie poddawał się emocjom… A jednocześnie gdy powstanie wybuchło stanął po stronie walczących i ostro protestował przeciwko zbrodniom cara. Za to został skazany na wieloletnie zesłanie do Jarosławia nad Wołgą z zakazem powrotu do Warszawy. Można go z powodzeniem nazwać jedną z pierwszych ofiar represji carskich, związanych z Powstaniem Styczniowym.
– Co prawda Feliński spędził w Warszawie zaledwie półtora roku, ale zostawił w stolicy dzieło, które trwa do dziś – mówi Bartłomiej Włodkowski. – Przy ulicy Żelaznej, w urokliwym pałacyku Bogusławskiego z charakterystyczną sentencją „Parva sed apta” ulokował Rodzinę Maryi, która od 1862 prowadzi w tym miejscu działalność na rzecz najmłodszych i ubogich, a w czasie II wojny światowej na masową skalę ratowała dzieci żydowskie z getta. Niedługo później Siostry od Felińskiego zamieszkały również w Śródmieściu, przy ulicy Hożej 53.
Na dziedzińcu posesji przy Żelaznej znajduje się ważny „artefakt” z czasów Felińskiego – figura Maryi, poświęcona przez niego tuż przed wyjazdem na zesłanie w 1863 roku. Co ciekawe, chociaż pałacyk legł w gruzach w czasie Powstania Warszawskiego, kapliczka pozostała nienaruszona.
Poza tym warto wiedzieć, bardzo blisko przyjaźnił się ze Słowackim i wywarł na niego ogromny wpływ, pełnymi garściami czerpał ze spuścizny Krasińskiego, zaangażował się w Wiosnę Ludów. Ostatnie lata życia spędził w ukraińskiej Dźwiniaczce, gdzie cieszył się niesamowitym autorytetem katolików, Żydów, unitów i prawosławnych.
Podczas koncertu każdy będzie mógł otrzymać wydaną płytę z nagraniem utworu.
Wstęp wolny, rezerwacja miejsc siedzących na fundacjaave.pl. Projekt współfinansuje m.st. Warszawa – Dzielnica Śródmieście.
Koncert odbywa się w ramach projektu "Wyjątkowi ze Śródmieścia". Jesienią odbędą się jeszcze wycieczki zabytkowymi autobusami po Śródmieściu szlakiem Felińskiego oraz niezwykłej Matki Kazimiery Gruszczyńskiej. Obydwie postaci związane były z warszawskim Śródmieściem i odcisnęły tutaj swoje znaczące piętno.
